بداهه گویی چیست؟ +
                بداهه گویی یعنی بدون داشتن پیش زمینه ی قبلی و بدون آمادگی صحبت کردن .
البته که مهارت بسیار مهمی است زیرا برای هرکدام ازما ممکن است پیش بیاید درچنین شرایطی قرار بگیریم و بخواهیم در جلوی جمعی بدون آمادگی صحبت کنیم .
پس چه بهتراست که این مهارت را یاد بگیریم .
خوشبختانه در آکادمی فن بیان و سخنوری آقای صادقلو در تهران این امکان فراهم است که بصورت حرفه ای فن بیان و سخنوری را با شرکت در دوره های مستری سخنرانی یاد گرفت و به تبع آن به هنر بداهه گویی وفن بیان حرفه ای مسلط شد .
در این مقاله قصد داریم پیرامون مبحث بداهه گویی و اهمیت آن در زندگی ما و همچنین تکنیک های اساسی و شگفت انگیزی که به تقویت این مهارت کلامی می انجامد ،صحبت کنیم.
با شرکت در دوره گویندگی و فن بیان، مهارت های خود را ارتقا دهید.
بداهه صحبت کردن به چه معناست؟
برای اینکه بتوانیم این مسئله را عمقی و دقیق بررسی کنیم، بهتر است ابتدا بدانیم که بداهه یعنی چه؟ و بعد بفهمیم که بداهه گویی در کلام چیست؟
در لغتنامه، تعریف صحبت فیالبداهه چنین ذکر شده است:
«سخنی که بدون اندیشیدن به زبان آمده باشد؛ اصطلاحی ادبی است به معنای اینکه فرد در لحظه نیاز، سخن و یا شعری بگوید که سخت بر دل نشیند. بدون اینکه قبلا به آن فکر کرده باشد، تمرینی کرده باشد و یا آمادگی داشته باشد. این مهارت را با عناوینی همچون بدیههگویی، تعبیه، حاضرجوابی و ارتجال نیز میشناسند.»
قدرت بداهه گویی را میتوان در هر موقعیتی به کار گرفت؛ چه در سخنرانی، چه در گویندگی، چه در اجرا، چه در کلام و چه در شعر. نه تنها در ادبیات، بلکه بداهه در موسیقی نیز کاربرد دارد. به زبان ساده، بداهه در هر هنر و شاخهای که باشد، نشان از استعداد و توانایی شگرف آن فرد دارد.
چیزی که امروز موضوع مقالهی ماست، بداهه گویی در فن بیان است. البته باید این نکته را نیز در نظر بگیرید که بداهه گویی در سخنرانی، یک موهبت بزرگ است، اما الزما هر سخنرانی، بدیههگوی خوبی به حساب نمیآید.
بیاندیشه و بدون آمادگی صحبت کردن، مثل هر مهارت دیگری، قابلیت یادگیری و تقویت دارد. با یادگیری مفاهیم پایه، اصول و تکنیکهای اولیهی این هنر، به راحتی و بدون صرف هزینه و حتی در خانه و فقط با اندکی پشتکار، میتوان مهارت بداهه گویی را آموخت و آن را بهبود بخشید.
افزایش قدرت بداهه گویی
بداهه گویی، عنصر مهمی در سخنرانی و فن بیان است. در جلسات سخنرانی یا جلسات کاری، همواره اتفاقات غیر مترقبه و نامتعارف بسیاری رخ میدهد. شما با پیش فرض ها و آمادگی قبلی نمیتوانید، همواره پاسخگوی همه نیاز های یک جلسه سخنرانی یا کاری باشید؛ بلکه لازم است در لحظه تصمیم بگیرید و سخن بگویید. بداهه گویی در تمام عرصه های زندگی میتواند نجات بخش و مفید باشد و شما را از شرایط دشواری که برای پاسخ گویی دارید، برهاند.
تما در شرایطی گیر کرده اید که لازم بوده در همان لحظه صحبت کنید، یا جوابی ارائه دهید. این موقعیت، شرایط ترسناکی را برای همه به وجود میآورد که بسیاری از آدم ها ترجیح میدهند از آن فرار کنند. ما به شما میگوییم با این شرایط روبرو شوید و مهارت آن را بدست آورید.
زمانی که بتوانید تحت فشار و شرایط دشوار، با تسلط کامل بر خودتان و محیط اطراف، سخن بگویید یعنی توانایی بداهه گویی در شما در حد مطلوبی است. این ویژگی میتواند برای هر کسی چاره ساز و مفید باشد. با یادگیری مهارت بداهه گویی میتوانید با فصاحت کلام و اعتماد به نفس بالا، منظور خود را به صورت خلاصه و مفید به دیگران القا کنید.
چرا باید مهارت بداهه گویی را در وجود خودمان تقویت کنیم؟
فراموش نکنید اگر شما یک فرد با مهارت کلامی بالا شوید و بتوانید در مقابل دیگران به خوبی بداهه صحبت کنید :
- تا حد زیادی اعتبار شما بالا خواهد رفت.
 - میتوانید اطلاعاتتون رو با دیگران به اشتراک بگذارید و از آنها اطلاعات جدیدی کسب کنید .
 - باعث بالا رفتن اعتماد به نفس شما خواهد شد .
 - تا حد زیادی مهارت شما رو به دیگران اثبات خواهد کرد .
 - میتوانید در مراسم هایی مانند مهمانی ها یا حتی مراسم خواستگاری، پر قدرت صحبت کنید.
 
نحوه حرف زدن شما تا حد زیادی در برداشت دیگران از جنبه های مختلف شخصیت شما تأثیر داره و میتونه شما رو در نظر دیگران بسیار بالا ببره و یا بالعکس بسیار پایین بیاره. پس حتما روی این مهارت مهم تمرکز کنید و برای بهبود اون تلاش های لازم رو انجام بدید.
اگر به قدرت بداهه دست پیدا کنیم، خیلی سریع رشد میکنیم. این قدرت بداهه است که به کارشناسان رادیو و تلویزیون که در برنامههای زنده به سؤالات جواب میدهند، جایگاه بخشیده است. قدرت بداهه است که مجریان توانمند را از مجریان معمولی متمایز میکند. قدرت بداهه است که برخی از اساتید دانشگاه را از برخی دیگر جدا میکند. قدرت بداهه است که مدیران موفق را سر میز مذاکره برنده میکند. بله این قدرت بداهه است که میتواند شما را خاص کند.
نظر شما درباره آقای فردوسی پور، رضا رشیدپور، مهران مدیری، رامبد جوان، احسان علیخانی و … چیست؟ به نظرتان یکی از ویژگیهای مشترکی که باعث شده این عزیزان موفق و حرفهای باشند، همین قدرت کلام و مخصوصاً بداهه گویی و حاضرجوابی آنها نیست؟ پس لطفاً قدرت بداهه را دستکم نگیرید.
تصور اشتباه درباره بداهه گویی
برخی اینگونه تصور میکنند که صحبت بداهه یعنی صحبتی بدون آمادگی قبلی. این تصوری کاملاً اشتباه است. یک فرد حرفهای که بر حوزه کاری خود تسلط دارد، قطعاً باید بداند که از او در رابطه با چه موضوعاتی میخواهند که صحبت کند؛ باید بداند از او در رابطه با چه موضوعاتی سؤال میپرسند؛ باید بداند که ممکن از در چه موضوعاتی مورد نقد قرار گیرد؛ بنابراین بایستی ذهنش را برای صحبت کردن آماده نگه دارد.
فردی که همیشه آمادگی خود را حفظ میکند، وقتی در شرایطی خاص قرار گیرد میتواند خوب صحبت کند. مخاطبان که از بیرون به ماجرا نگاه میکنند، تصور میکنند او این صحبتها را بهصورت بداهه انجام داده است درحالیکه او همیشه برای صحبت کردن آماده بوده است و تنها از زمان صحبت کردن خود اطلاع نداشته است.
بداهه گویی مهم تر از یک سخنرانی با آمادگی قبلی
فراموش نکنید اینکه شخصی بتونه در لحظه و بدون آمادگی قبلی صحبت کنه قطعا بسیار مهم ترو سخت تر از زمانی هست که از قبل برای ارائه یک سخنرانی، چندین ساعت تمرین و تمرکز داشته تا بتونه به بهترین نحو و با موفقیت اون رو اجرا کنه. وقتی بداهه گویی فن بیان داشته باشید دیگر نگران لغت به لغت سخنرانی نخواهید بود اگر از یادتان برود چراکه شما در همه حالت آماده ی پر کردن کلمات فراموش شده با کلمات درست و به جا هستید.

ایده آل ترین مدل بداهه گویی
برای اینکه به صورت بداهه صحبتی بکنید و یا مطلبی رو ارائه بدید، راه های بسیاری وجود دارد. اما یکی از بهترین روش ها مدل PREP است که از چهار بخش تشکیل شده:
P:point بیان نکته و اصل مطلب.
R:reason ارائه دلیل برای این مطلب.
E:example بیان مثال برای حرف هاتون.
P:point بیان مجدد مطلب مورد نظر.
در قسمت اول شما نکته و هدف اصلی حرف خودتون رو به صورت شفاف و واضح بیان میکنید و منظور اصلی تون رو در اختیار مخاطب قرار میدید. به این شکل مخاطب به صورت کاملاً واضح متوجه میشه که شما قصد دارید درباره چه موضوعی صحبت کنید.
در بخش دوم زمان این هستش که برای حرفی که زدید دلایل کافی و منطقی بیارید. دقت کنید که دلایل شما حتماً منطقی و درست باشند و دلایل پوچ و واهی را مطرح نکنید، چون اعتبار حرفتون زیر سوال میره.
حالا زمان این رسیده که در قسمت سوم برای حرفتون مثال هایی رو بیارید که برای دیگران قابل درک باشه. مثال اعتبار حرف شما را بالا می بره چون مخاطب متوجه میشه که حرف شما عملی و قابل اجرا هست. پس فراموش نکنید که حتما برای صحبت هاتون مثال های قابل درک و ملموس بیان کنید.
و در قسمت چهارم هم باید مطلب اصلی تون رو دوباره بیان کنید تا در ذهن مخاطبانتان به خوبی باقی بماند…
چرا این قالب PREP قدرتمند است؟
دلیل قدرتمند بودن این قالب این است که شما در صحبتهایتان از دلیل استفاده میکنید و پذیرش هر صحبتی که با دلیل همراه شود، برای ضمیر ناخودآگاه ما آسانتر میشود. دلیل دیگری که میتوان برای قدرتمند بودن آن ذکر کرد این است که مثال زده میشود. مثال علاوه بر اینکه به ذهن جهتدهی میکند، نیم کره سمت راست مخاطب را فعال میکند و احساسات را در تصمیمگیری او دخالت میدهد.
قالب PREP کجا کاربرد دارد؟
شاید در برخی از درخواستها بتوان از PREP بهره برد اما این قالب، قالب مناسب و حرفهای برای بیان درخواست نیست و عمدتاً زمانی که از آن برای درخواست استفاده میکنیم، جواب نمیگیریم. (برای درخواست کردن بهتر است از تکنیکهای اصول متقاعدسازی استفاده کنیم.)
بیشترین قدرت PREP را در بداهه گویی شاهد هستیم. بهطوریکه میتوان گفت هیچ تکنیک دیگری قدرت رقابت با آن را در بداهه گویی ندارد.
از PREP همچنین میتوان برای بیان نظر، سخنرانی در جمع یا صحبت با اشخاص، گفتگوی تلفنی، مصاحبه با خبرنگاران، نگارش مقاله، نگارش نامه و … استفاده کرد.
PREP در سخنرانیهای کوتاه (از یک تا ۱۵ دقیقه) کارایی بالایی دارد. اما اگر قصد داریم برای سخنرانیهای طولانیتر از آن استفاده کنیم، بهتر است که از چند PREP استفاده کنیم.
با این روش های اساسی در بداهه گویی بدرخشید
۱_سوالات کلیدی طراحی کنید
هرکدام از ما در حوضه ی کاری که هستیم دوست داریم حرفه ای عمل کنیم و تخصص مان را به نحو احسن به دیگران بشناسانیم .
به ویژه برای کسانی که تازه شروع کرده اند و میخواهند در گردهمایی ها و جلسات مختلف بیزینس خود را به افراد بیشتری معرفی کنند و اینجاست که مهارت بداهه گویی به خوبی میتواند به ما کمک کند تا سخنرانی خوبی داشته باشیم .
شاید بپرسید چگونه ؟
یک راهکار بسیار ساده این است که در هرحوضه ی کاری که فعالیت میکنید سوالات مربوط به همان حوضه که فکر میکنید جزءسوالات پرتکرار است را در دفتری بنویسید و به انها جواب بدهید . در این صورت است که شما با پاسخ دادن به این سوالات پیش زمینه ی خوبی ایجاد کرده اید و اگر در موقعیتی قرار گرفتید که باید صحبت میکردید با اعتماد بنفس بیشتر حاضر شوید .
۲_ سخنران خودتان باشید.
هرکسی میتواند بهترین دوست و قضاوت گر خود باشد و بدون اینکه پای قضاوت دیگران درمیان باشد و یا خجالت بکشد ازخودش میتواند باخودش و برای خودش سخنرانی کند و خود را مورد ارزیابی قرار دهد .
در مواقعی که تنها هستید ومیتوانید خودتمرینی کنید و درمورد یک کلمه که به ذهنتان می رسد به صورت بداهه ده دقیقه صحبت کنیدو ازخودتان فیلم بگیرید یا صدا ضبط کنید و آن را مورد ارزیابی قرار دهید تا نقاط قوت و ضعف تان را پیدا کنید .
اوایل کارتمرین بداهه گویی ممکن است کلمات نامربوط زیادی ندانسته از دهانتان بیرون بیاید اما این اصلا ایراد ندارد و بگذارید هرچه به ذهنتان می آید به زبانتان بیاید مهم این است که مسیرعصبی طی شود و بعد میتوانید تکیه کلام ها را یادداشت کنید و برای بار دوم آنها را رعایت کنید و از دایره لغاتتات حذف کنید .
درسخنرانی مهم است که از کلمات محاوره و کوچه بازاری مثل هی، نبابا، اهوم استفاده نشود. و مهم تر اینکه درتمرین بداهه گویی سعی کنیم این موارد را لحاظ کنیم تا در دایره لغات مان کم رنگ شود .
کلام ما بیانگر شخصیت ماست وچه بهتر که بتوانیم با کلام خود شناسنامه ی خود باشیم و تصویر خوبی از خود در ذهن مخاطب به جا بگذاریم .
۳_صدایت معرف اقتدارت باشد.
دربداهه گویی مهم است که صدای رسایی داشته باشیم و محکم و مطمعن صحبت کنیم .
بسیارند کسانی که درموقع صحبت کردن صدای ضعیف و نارسایی دارند این گونه افراد هرچند که صحبت مهمی داشته باشند و بخواهند در جمع مطرح کنند تاثیرگزاری زیادی ندارد و توجه زیادی نمی شود .
در بداهه گویی اگر بتوان مهارت کلامی را بدرستی اجرا کرد و اقتدار در بیان کلمات داشته باشیم نشانگر اعتماد بنفس بالای ماست و میتواند تاثیر خوبی روی دیگران بگذارد .
شاید بپرسید اقتدار در سخنرانی چگونه بدست می آید ؟ 
هرچقدر بتوانید بیشتر مطالعه کنید و پیگیر اخبار و موضوعات بروز باشید دایره لغات شما بیشتر میشود و با تکرار و تکرار این لغات در روزمره خود قدرت ذهنی خود را بالا برده اید و زمانی که بخواهید بداهه سخنرانی کنید دایره لغات بیشتری دارید و راحت تر سخنرانی میکنید .

داشتن لحن مناسب هم بی اهمیت نیست
دربداهه گویی داشتن لحن مناسب هم بسیار مهم است و تسلط بر آن میتواند روی اقتدارتان هم تاثیر بگذارد .
مثلااگر بتوانید زمانی که لازم است با لحن جدی صحبت کنید تاثیر کلام و اقتدار در سخنرانی تان بیشتر می شود .
داشتن لحن مناسب در سخنرانی میتواند به رساندن منظورتان کمک زیادی کند کما اینکه اگر بخواهیم بصورت یکنواخت و بدون حس و لحن مناسب صحبت کنیم غیر حرفه ای بودن ما را نشان میدهد و اصطلاحا طوطی وار صحبت کرده ایم و امکان دارد مخاطب در همان دقایل اول خسته شود .
دربداهه گویی این که بتوانیم به موقع با لحن شوخی صحبت کنیم جو را صمیمی تر میکند و مخاطب ارتباط خوبی با سخنران میگیرد . سخنرانی که بدون شوخی باشد انگار چیزی کم دارد و ما باید بتوانیم هوشمندانه و با توجه به طیف مخاطب شوخی بجا و درستی با مخاطب داشته باشیم . شوخی کردن چاشنی سخنرانی است اما یادمان نرود اقتدارمان را حفظ کنیم .
۴_ از زبان بدن غافل نشوید
یکی از تکنیک های مهم بداهه گویی زبان بدن ماست حالات و رفتارهای ما نشانگراحساسات درونی ماست .
دقت کرده اید وقتی میخواهیم صحبت کنیم به صورت غیر ارادی حالات و رفتارهای مختلفی ازما سر میزند .این حالا ت در هر شرایطی فرق میکند مثلا وقتی خجالت میکشیم ممکن است سرمان پایین برود و یا وقتی خوشحال می شویم به سمت بالا بپریم استرس و اضطراب ،ترس ، نگرانی ، احترام و اعتماد بنفس ما تا حد زیادی از طریق زبان بدن مشخص میشود .
در بداهه گویی باید بتوانیم زبان بدن مناسبی داشته باشیم تا اثر کلاممان بیشتر شود .
نوبتی هم باشد نوبت زدن تیر خلاص و ارائه نکات طلایی بداهه گویی است که خیلی مهم هستند. درادامه همراه باشید تا با این نکات در شرایط و موقعیتهای مختلف بتوانید بداهه گویی شگفت انگیزی داشته باشید .
با شرکت در کلاسهای گویندگی و فن بیان در مشهد، در هر جمعی بدرخشید.
تمرین بداهه گویی
تمرین بداهه گویی اول
این تمرین را در تنهایی انجام دهید. یک موضوع را انتخاب کنید. می توانید یک صفحه از کتابی را باز کنید و اولین لغتی که به چشمتان خورد را انتخاب کنید. بعد از آن، راجع به موضوع، پنج دقیقه به طور پیاپی صحبت کنید. هر چه به ذهنتان میرسد را بر زبان آورید. از محتوای صحبت خود یا بلند صحبت کردن، خجالت نکشید. کسی درون اتاق نیست تا شما را ببیند!!!
تمرین بداهه گویی دوم
مطالعه ادبی را در دستور کار خود قرار دهید. اخبار گوش دهید و روزنامه بخوانید تا دایره لغات و واژگان شما بهبود یابد و بتوانید در کلامتان از واژگان بیشتری استفاده کنید. واژگان جدید و مترادف های آن را یادداشت کنید. واژگان جدید را هر روز با خود تکرار کنید و سعی کنید در مکالمات روزمره از واژه های جدیدی که یاد گرفته اید، استفاده کنید.
تمرین بداهه گویی سوم
تکیه کلام ها و اصوات آوایی نامفهوم را در کلام خود را پیدا کنید و در جایی یادداشت کنید. اصوات نامفهوم و تکیه کلام ها، تاثیر نامطلوبی بر بداهه گویی و شخصیت اجتماعی شما حین سخنرانی، خواهد گذاشت. تکیه کلام ها، واژگانی هستند که به صورت ناخودآگاه و بیش از مقدار مورد نیاز، در صحبت های روزمره استفاده میشوند. اصوات نامفهوم به اصواتی مانند اوهوم، عههه و … گفته میشوند که به جای و سکوت در کلام از آن استفاده میشود که میتواند نشان دهنده عدم تمرکز و دلیلی بر دستپاچگی گوینده تلقی شود.
تمرین بداهه گویی چهارم
یکی دیگر از تمرینات بداهه گویی گزارشگری است. مثلا فکر کنید گزارشگر فوتبال هستید. سعی کنید به جای گزارشگر فوتبال شما آن را گزارشگری کنید و موقعیت های مختلف را وصف کنید.در این حالت شما مجبور می شوید واژگان زیادی را استفاده کنید و سرعت استفاده از کلمات با مفهوم خودتان را افزایش دهید.
نمونه بداهه گویی
این صحبتهای دقیقه نودی میتوانند حسابی به آدم استرس بدهند، عصبیمان کنند و باعث شوند احساس عدم آمادگی کنیم. یاد بگیرید فرد حاضر جوابی باشید تا بتوانید در این موقعیتها آرامش خود را حفظ کنید و خوددار بمانید.
اگر قرار است برای جمعی سخنرانی کنید و چند دقیقه بیشتر برای آماده شدن وقت ندارید، چند تا نفس عمیق بکشید تا کمی سرعت اوضاع را کم کرده و آرام شوید. اگر وسط جمع هستید، خیلی آرام از صندلیتان بلند شوید و با قدمهای آهسته و حسابشده به طرف تریبون بروید. این کارها کمی وقت اضافه برایتان ایجاد میکند تا بتوانید افکارتان را منظم کنید.
وقتی پشت تریبون ایستادهاید، ممکن است احساس کنید که فوری باید شروع به صحبت کردن کنید. در مقابل این میل قوی تسلیم نشوید! به جای آن چند نفس عمیق بکشید تا خودتان را آرام کنید و به افکارتان سر و سامان ببخشید. به زبان بدنتان توجه داشته باشید. راست بایستید، شانههایتان را عقب بدهید و مستقیم به شنوندگان نگاه کنید.
اگر در جلسه پرسش و پاسخ شرکت دارید، وقتی سؤالی از شما پرسیدند آن را شمرده شمرده تکرار کرده یا اینکه با عوض کردن کلمات آن را به شکل دیگری بیان کنید. به این ترتیب فرصتی دارید تا در مورد جوابتان کمی بیندیشید. علاوه بر این، به مخاطبانتان هم نشان میدهید که دارید به سؤالها فعالانه گوش میکنید.
لازم نیست به خاطر اینکه آماده نیستید یا اینکه در آخرین لحظه برای صحبت آمدهاید، معذرتخواهی کنید. شمرده حرف بزنید، صادق باشید و ببینید چطوری میتوانید چیزی به شنوندههایتان اضافه کرده یا کمکشان کنید. تمرکزتان را حفظ کنید، جلوی وراجیتان را بگیرید، یک حرف را دوباره و دوباره تکرار نکنید و سعی کنید حواستان پرت نشود.
موضوع برای بداهه گویی
به دنبال موضوع برای بداهه گویی نباشید هر چیزی که به چشمتان یا به ذهنتان می آید میتواند موضوع بداهه گویی شما باشد. مثلا کتاب، مرغ، چوب و… هر چیز دیگری. فقط و فقط نیاز است شما با سرعت در مورد این کلماتی جملاتی را بیاورید. البته نیازی به داشتن ساختار جمله نیست. درواقع هدف این است که بتوانید چند دقیقه ای درباره یک موضوع که در اطرافمان یا در ذهنمان است صحبت کنید.
صابر زارعی کیست؟
صابر زارعی، مدرس بینالمللی فن بیان، بنیانگذار آکادمی صابر زارعی و نویسنده کتاب پرفروش “فیل بیان”، با بیش از ۱۹ سال تجربه در آموزش مهارتهای ارتباطی و توسعه فردی، یکی از چهرههای تاثیرگذار این حوزه در ایران و جهان است. او دارای مدارک بینالمللی پداگوژی و مربیگری مهارتهای ارتباطی و با سابقه همکاری با بیش از ۵۰ آموزشگاه و سازمان معتبر، مسیر یادگیری را برای هزاران فارسیزبان در سراسر دنیا هموار کرده است.
دوره آنلاین فن بیان
آموزش غیرحضوری گویندگی و فن بیان آموزشگاه فن بیان صابر زارعی، به شما کمک میکند تا مهارتهای فن بیان خود را به طور تمام افزایش دهید. این دوره با استفاده از جدیدترین متدهای آموزشی و با پشتیبانی مستمر، به شما کمک میکند تا در هر کجا که هستید، بتوانید به راحتی فن بیان خود را تقویت کنید.
سخن پایانی
بداهه گویی یکی از روش های سخنرانی است که در آن سخنران باید بدون آمادگی بتواند ارائه خوبی داشته باشد . ما میدانیم مهارت های کلامی اکتسابی هستندو میتوان با تمرین و تکرار یاد بگریم . و بداهه گویی هم مستثنا نیست و میتوان با تکنیک هایی که در این مقاله ارائه شده است بخوبی به این مهارت دست پیدا کنید