تفاوت حسابداری و حسابرسی؛ بررسی تخصصی دو ستون مالی هر سازمان

در نگاه اول ممکن است حسابداری و حسابرسی شبیه به‌نظر برسند، اما وقتی وارد جزئیات می‌شویم، تفاوتشان مثل تفاوت نویسنده و منتقد است. یکی می‌سازد، دیگری بررسی می‌کند که آن ساختار درست و قابل اعتماد بوده یا خیر. اگر بخواهید مسیر درستی در حوزه مالی انتخاب کنید، باید اول این تفاوت‌ها را خوب متوجه شوید. در این مقاله بطور کامل به شما خواهیم آموخت تفاوت حسابدار و حسابرس چیست، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

تعریف حسابداری چیست؟

حسابداری مجموعه‌ای از فعالیت‌های منظم و ساختاریافته برای ثبت، طبقه‌بندی، تلخیص و تفسیر وقایع مالی است که در یک واحد اقتصادی رخ می‌دهند. حسابداری با تکیه بر اصول پذیرفته‌شده حسابداری (GAAP یا استانداردهای ملی و بین‌المللی) تلاش می‌کند اطلاعاتی قابل اتکا، به‌روز و قابل فهم درباره وضعیت مالی، عملکرد اقتصادی و جریان وجوه نقد یک سازمان ارائه دهد. برای دریافت مشاوره تحریر دفاتر حسابداری می توانید با مباشر تماس بگیرید.

این اطلاعات در قالب صورت‌های مالی مختلفی مانند ترازنامه، صورت سود و زیان، و صورت جریان وجوه نقد به مدیران، سهام‌داران، سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و نهادهای قانونی عرضه می‌شود.

تعریف حسابرسی چیست؟

حسابرسی فرآیندی نظام مند، تحلیلی و گاها پیچیده برای ارزیابی و اظهارنظر نسبت به صورت‌های مالی و اسناد حسابداری یک واحد اقتصادی است. هدف اصلی حسابرسی این است که مشخص شود آیا اطلاعات مالی تهیه شده توسط حسابداران، واقع گرایانه، منطبق بر استانداردهای پذیرفته‌شده حسابداری و عاری از تحریف‌های با اهمیت هستند یا خیر. یکی از مهم ترین قسمت های حسابرسی، آیین‌ نامه تحریر دفاتر حسابداری است که باید در نظر داشته باشید.

حسابرسان با استفاده از تکنیک‌های نمونه‌گیری، تحلیل‌های تطبیقی، آزمون‌های کنترلی و بررسی اسناد پشتیبان، صحت و کفایت داده‌های مالی را بررسی کرده و در قالب گزارشی رسمی، نظر حرفه‌ای خود را اعلام کنند. این فرآیند اعتماد ذی‌نفعان را نسبت به عملکرد مالی سازمان افزایش می‌دهد و از بروز تقلب، خطا یا سوءمدیریت جلوگیری می‌کند.

مقایسه وظایف حسابدار و حسابرس

حسابدار مسئول ثبت دقیق رویدادهای مالی، نگهداری دفاتر قانونی، تنظیم صورت‌های مالی، محاسبه مالیات و حقوق و دستمزد و انجام عملیات بستن حساب‌ها در پایان دوره مالی است. حسابدار درون‌سازمانی بوده و به‌صورت مستمر با فعالیت‌های جاری مالی درگیر است. اما، حسابرس معمولا پس از پایان دوره مالی وارد عمل می‌شود تا درستی فرآیندهایی که توسط حسابدار اجرا شده‌اند را بررسی کند. وظیفه اصلی حسابرس، ارزیابی مستقل و بی‌طرفانه از صورت‌های مالی است. در واقع، حسابدار اطلاعات را “می‌سازد” و حسابرس آن اطلاعات را “راستی‌آزمایی” می‌کند.

تفاوت در اهداف حسابداری و حسابرسی

هدف از حسابداری، تولید اطلاعات مالی منسجم و قابل اعتماد برای تصمیم گیری های مدیریتی، مالیاتی، قانونی و سرمایه گذاری است. این اطلاعات باید به موقع و با دقت بالا ارائه شوند تا نقش خود را در برنامه‌ریزی و کنترل بیشتر نشان دهد.

اما حسابرسی به دنبال این است که مشخص کند آیا اطلاعات مالی تهیه شده توسط حسابدار، درست و مطابق با استانداردهای مورد انتظار هستند یا خیر. به زبان ساده تر، هدف حسابداری تولید داده است و هدف حسابرسی اطمینان از صحت و شفافیت همان داده‌ها. یکی تولید می‌کند، دیگری تایید می‌کند. مباشر، یکی از بزرگترین سایت های معروف در ایران برای انجام تمام خدمات حسابداری است.

تفاوت در زمان انجام حسابداری و حسابرسی

حسابداری یک فرآیند روزمره است که به صورت مستمر در طول سال مالی انجام می‌شود و با ثبت هر سند مالی یا خرید و فروش کالا درگیر است. در مقابل، حسابرسی بیشتر به‌صورت مقطعی و پس از پایان دوره مالی صورت می‌گیرد. حسابرس در زمان حضور خود، به بازبینی فعالیت‌هایی می‌پردازد که طی ماه‌ها توسط تیم حسابداری ثبت شده‌اند. البته در برخی سازمان‌ها، حسابرسی داخلی به صورت مستمر انجام می‌شود، اما حسابرسی مستقل سالانه یا فصلی است و به نوعی نگاهی کلی به عملکرد مالی یک بازه مشخص دارد.

تفاوت در گزارش‌های خروجی حسابدار و حسابرس

خروجی نهایی فرآیند حسابداری، صورت‌های مالی استاندارد، گزارش‌های مدیریتی، دفاتر قانونی و اظهارنامه مالیاتی است. این اسناد پایه‌ی تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و حقوقی در سازمان محسوب می‌شوند. اما خروجی حسابرسی یک گزارش مکتوب حرفه‌ای است که شامل اظهار نظر حسابرس نسبت به صورت‌های مالی تهیه‌شده توسط حسابداران است. این گزارش ممکن است شامل تایید کامل، اظهارنظر مشروط، عدم اظهارنظر یا رد گزارش مالی باشد. گزارش حسابرسی نزد سرمایه‌گذاران، سازمان‌های ناظر و حتی دادگاه‌ها، سندی معتبر و رسمی تلقی می‌شود.

تفاوت در ابزارها و روش های کاری حسابرس و حسابدار

در حسابداری استفاده از نرم افزارهای مالی تخصصی مانند سپیدار، هلو، نرم‌افزارهای ERP، QuickBooks و Excel برای ثبت، تحلیل و گزارش‌گیری مالی بیشترین استفاده را دارد. حسابداران به صورت منظم با فاکتورها، رسیدها، چک‌ها و اسناد پرداخت درگیرند. در مقابل، حسابرسان علاوه بر درک کامل نرم‌افزارهای حسابداری، از ابزارهایی مانند ACL، CaseWare، IDEA و نرم‌افزارهای تحلیل داده برای کشف الگوهای مشکوک، بررسی ریسک‌ها و تهیه مستندات استفاده می‌کنند. نگاه حسابرس تحلیلی‌تر و بر پایه آزمون‌گری و ارزیابی ساختار کنترل داخلی است.

سطح استقلال حسابرس و حسابدار

حسابداران اکثرا به عنوان اعضای واحد مالی درون سازمان مشغول به کار هستند و به مدیر مالی یا مدیر عامل گزارش می‌دهند. آن‌ها بخشی از تیم اجرایی هستند. اما حسابرسان، خصوصا حسابرسان مستقل، باید از نظر ساختاری و مالی هیچ وابستگی به سازمان نداشته باشند تا بتوانند اظهار نظر بی‌طرفانه و شفاف داشته باشند.

استقلال، پایه اعتبار حسابرسی است. اگر حسابرس از درون سازمان باشد، باید در ساختار گزارش دهی خود نیز استقلال نسبی داشته باشد، مانند گزارش مستقیم به هیئت مدیره یا کمیته حسابرسی.

تفاوت در آموزش و مدارک حرفه‌ای مورد نیاز حسابرس و حسابدار

برای ورود به حرفه حسابداری، داشتن مدرک کارشناسی در رشته‌هایی مانند حسابداری، مالی یا مدیریت مالی کافی است، اما در مسیر پیشرفت حرفه‌ای، گواهینامه‌هایی مانند ACCA، CIMA یا دوره‌های مالیاتی و نرم افزاری کاربرد زیادی دارند. در حوزه حسابرسی، علاوه بر این آموزش‌ها، تسلط بر استانداردهای حسابرسی، آشنایی با قوانین تجارت و مهارت در تجزیه و تحلیل ریسک اهمیت بالایی دارد. دریافت مدارکی نظیر CPA (Certified Public Accountant)، CIA (Certified Internal Auditor) یا CA (Chartered Accountant) اعتبار حرفه‌ای بیشتری برای حسابرس ایجاد می‌کند.

تفاوت در حقوق، درآمد و بازار کار حسابداری و حسابرس

در بسیاری از کشورها از جمله ایران، سطح درآمد حسابرسان (مخصوصا در موسسات معتبر یا حسابرسان مستقل) بالاتر از حسابداران معمولی است. دلیل این تفاوت، ریسک بالاتر کاری، مسئولیت قانونی بیشتر، نیاز به تسلط بر استانداردهای پیچیده‌تر و سطح تحلیلی بالاتر در حرفه حسابرسی است. با این حال، بازار کار برای حسابداران گسترده‌تر و متنوع‌تر است. مشاغلی چون حسابدار مالی، حسابدار مالیاتی، تحلیلگر مالی و حسابدار حقوق و دستمزد در شرکت‌ها، سازمان‌های دولتی و استارتاپ‌ها همواره مورد نیازند.

آیا حسابداری سخت تر است یا حسابرسی؟

پاسخ به این سوال کاملا به ویژگی‌های فردی بستگی دارد؛ حسابداری نیازمند دقت، پیگیری مستمر و آشنایی عمیق با فرآیندهای روزمره مالی است. در حالی‌که حسابرسی، نیازمند نگاه تحلیلی، تفکر انتقادی، درک قوانین و توانایی مستندسازی حرفه‌ای است. اگرچه حسابداری از نظر حجم کار ممکن است سخت‌تر باشد، اما حسابرسی با چالش‌های حقوقی، اخلاقی و فنی بیشتری همراه است. در نتیجه، نمی‌توان یکی را مطلقا سخت‌تر دانست، بلکه باید دید فرد در کدام حوزه توانمندی بیشتری دارد.

آیا حسابرس باید حسابدار هم باشد؟

بله، در عمل هیچ حسابرسی وجود ندارد که دانش عمیق حسابداری نداشته باشد. تسلط بر حسابداری مالی، اصول حسابداری و تحلیل صورت‌های مالی، پایه‌ی فعالیت حسابرسی است. اما همه حسابداران الزاما نمی‌توانند حسابرس باشند، چون ورود به حرفه حسابرسی نیازمند آموزش‌های پیشرفته‌تر، استقلال حرفه‌ای و توانایی تحلیل پیچیده‌تری است. حسابرسی را می‌توان گام بعدی در مسیر حرفه‌ای یک حسابدار دانست.

مقایسه نقش‌ها در سازمان‌های دولتی و خصوصی

در سازمان‌های دولتی حسابداری بیشتر حول محور بودجه ریزی، تخصیص منابع، کنترل هزینه‌ها و رعایت قوانین دولتی می‌چرخد. حسابرسی در این نهادها، توسط سازمان‌های نظارتی مانند دیوان محاسبات یا حسابرسان داخلی وزارتخانه‌ها انجام می‌شود. اما، شرکت‌های خصوصی نیاز به حسابداری تجاری محور و تحلیل مالی سریع‌تری دارند و حسابرسی در آن‌ها بیشتر بر کنترل‌های داخلی، تطابق با استانداردهای IFRS و رضایت سرمایه‌گذاران متمرکز است. سطح رقابت، پیچیدگی و سرعت تصمیم‌گیری در شرکت‌های خصوصی بیشتر است.

حسابرس یا حسابدار، کدام برای آینده شغلی بهتر است؟

اگر به دنبال شغلی با ثبات بالا، حجم کاری مشخص، مسیر رشد داخلی در سازمان‌ها و ورود سریع‌تر به بازار کار هستید، حسابداری انتخاب بهتری است. اما اگر توانایی تحلیل، روحیه استقلال، علاقه به کارهای دقیق و مستندسازی حرفه‌ای دارید، حسابرسی می‌تواند مسیر حرفه‌ای پویاتر، بین‌المللی‌تر و پر درآمدتری برای شما باشد. البته بسیاری از افراد در آغاز مسیر کاری با حسابداری وارد بازار می‌شوند و در ادامه به‌سمت حسابرسی یا مشاوره مالی حرکت می‌کنند.

جمع بندی

تفاوت حسابدار و حسابرس در نوع وظایف و هدف‌ آن‌ها است؛ حسابدار اطلاعات مالی را ثبت و تنظیم می‌کند، در حالی‌که حسابرس صحت آن اطلاعات را بررسی و تایید می‌کند. در این مقاله به صورت کامل به تفاوت‌های اصلی، اهداف، ابزارهای کاری، جایگاه شغلی، استقلال حرفه‌ای و مسیرهای آموزشی حسابداری و حسابرسی پرداختیم. در پایان نیز مقایسه‌ای بین آینده شغلی این دو حوزه گفته شده است تا شما بتوانید انتخاب درست و دقیق تری در مسیر حرفه‌ای خود داشته باشد.