بازخوانیِ یک تهمت تاریخی دربارۀ ربط شهید بهشتی با آمریکا_خبررسان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبررسان از تنسیم، مراسم رونمایی از کتاب «آیت‌الله بهشتی به روایت اسناد آمریکایی» با وجود نویسنده تاثییر، سمانه داودی، و جمعی از پژوهشگران حوزه تاریخ انقلاب اسلامی در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد. این کتاب حاصل چندین سال پژوهش و بازدید دقیق اسناد تاریخی مرتبط با شخصیت و اندیشه‌های شهید بهشتی از منظر منبع های آمریکایی است.

سمانه داودی در ابتدای سخنان خود او گفت: از سال ۱۳۹۴ فعالیت پژوهشی خود را اغاز کردم و تسلط به منبع های انگلیسی‌زبان جهت شد تا در حوزه ترجمه و تحلیل اسناد تاریخی با تیم‌های پژوهشی گوناگون همکاری کنم. نخستین همکاری‌های من با گروه پژوهشی آقای روزی‌طلب از سال ۱۳۹۸ و با محوریت پروژه‌های مرتبط با تاریخ انقلاب اسلامی اغاز شد.

او گفت: در جریان یکی از پژوهش‌ها، گزارشی از شبکه بی‌بی‌سی درمورد وجود ربط نهان بین شهید بهشتی و مقامات آمریکایی انتشار شده می بود که برای اثبات آن به اسناد منتشرشده در وبگاه ویکی‌لیکس استناد می‌کرد. من با بازدید دقیق این منبع های فهمید شدم که این برداشت نادرست و جهت‌دار بوده و حقیقت تاریخی با آنچه ادعا شده، تفاوت اساسی دارد.

داودی تصریح کرد: در بازدید بیشتر از شصت سند از آرشیو ویکی‌لیکس اشکار شد که ارتباطات مورد اشاره در واقع از سوی طرف آمریکایی پیگیری می‌شده و تلاش آنان برای شناخت مواضع دولت و نیروهای انقلابی ایران بوده است، نه نشانه‌ای از ربط محرمانه از سوی شهید بهشتی. او به وجود نیافتن شهید بهشتی در دیدار رسمی با مقامات آمریکایی اشاره کرد و او گفت این مسئله به روشنی در اسناد آمده است.

به حرف های این پژوهشگر، در یکی از اسناد وزارت خارجه آمریکا آمده است که بعد از انقلاب، نماینده سفارت آمریکا در ایران برای ادامه او گفت‌وگوها خواست دیدار تازه‌ای با شهید بهشتی کرده، اما ایشان شرط کرده بودند که این جلسه فقطً در منزل شخصی خودشان برگزار شود. در همان دیدار، شهید بهشتی با صراحت مواضع جدا گانه ملت ایران را تبیین کرد و ادامه روابط را منوط به قطع ربط آمریکا با رژیم پهلوی دانست.

داودی در قسمت فرد دیگر از سخنانش او گفت: در جمع‌آوری و ترجمه این اسناد، دقت بر اصالت متن، امانت در ترجمه و مستند کردن هر قسمت از گزارش‌ها برای ما اصل بوده است. در این مسیر برای نخستین بار مجموعه‌ای از اسناد وزارت خارجه آمریکا و مرکز اسناد ملّی ایالات متحده آمریکا “NARA” نیز بازدید و به متن کتاب افزوده شد تا عکس کاملی از نگاه آمریکایی‌ها به شهید بهشتی ترسیم شود.

او گفت: این تاثییر فقطً ترجمه نیست، بلکه حاوی کار پژوهشی گسترده است. برای نگه داری اصالت اسناد و پرهیز از تحول در متن مهم، توضیحات تکمیلی و شروح پژوهشی در قالب پاورقی به کتاب افزوده شده‌اند تا مخاطب بتواند چهره تاریخی و سیاسی شهید بهشتی را از زاویه منبع های غربی به‌درستی فهمیدن کند.

نویسنده کتاب در آخر از همکاری آقایان روزی‌طلب، محمودی، اسلامی، مؤمنی و نشر سرچشمه سپاس کرد و او گفت: اخلاق‌مداری و دقت حرفه‌ای این نشر در تشکیل آثار تاریخی مثال‌زدنی است. او ابراز امیدواری کرد که انتشار کردن این کتاب بتواند شناخت عمیق‌تری از نقش شهید بهشتی در تغیرات انقلاب اسلامی و نیز نحوه بازنمایی او در اسناد آمریکایی برای مخاطبان فراهم آورد.

محبوبی: خاستگاه تاریخی روایت تهمت  

محمد محبوبی، نویسنده کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» در ادامه مراسم رونمایی از کتاب «آیت‌الله بهشتی به روایت اسناد آمریکا» ضمن تشریح عرصه تاریخی تاثییر، او گفت: این کتاب به یکی از با اهمیت ترین مقاطع تاریخ انقلاب اسلامی می‌پردازد؛ دوره‌ی تثبیت انقلاب، وقتی که تا این مدت نهادهای انقلابی شکل نگرفته و ساختارهای رسمی استقرار نیافته می بود. به حرف های‌ی محبوبی، نبوده استِ این نهادها در نحوه‌ی روابط و تصمیمات آن زمان تأثیر مستقیم داشت.

او گفت: نزدیک به چهل روز بعد از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، شیخ‌علی تهرانی ـ از چهره‌های شناخته‌شده سیاسی و از خویشاوندان مقام معظم رهبری ـ نامه‌ای سرگشاده به امام خمینی (ره) نوشت که در آن اتهامی علیه برخی رجال سیاسی سرزمین از جمله شهید بهشتی، آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نقل شد. او مدعی می بود نام این افراد در اسناد سفارت آمریکا به‌مثابه‌ی ربط با آمریکا ذکر شده است.

 بازتاب اجتماعی و اثرگذاری تهمت  

محبوبی پافشاری کرد: این ادعا در فضای بعد از پیروزی انقلاب، حساسیت بسیاری برانگیخت؛ چون هم‌زمان اسناد مربوط به عباس امیرانتظام از اعضای نهضت آزادی ـ شامل مکاتبات و گزارش‌های اطلاعاتی سازمان سیا ـ انتشار شده می بود و جامعه نسبت به هرگونه ربط با آمریکا عکس العمل جدی داشت. با مطرح آن ادعا، برای نخستین‌بار بین امیرانتظام و شهید بهشتی رابطه‌ای هم‌عرض ترسیم شد.

به حرف های‌ی محبوبی، روایت «آمریکایی بودن شهید بهشتی» نخستین بار از همان نامه اغاز شد و بعدها توسط چهره‌هایی چون مهندس بازرگان تکرار شد.

او افزود: مسئله تاریخی مهم اینجاست که حتی گروه‌های انقلابیِ غیرهمسو با شهید بهشتی نیز در برابر این هجمه سکوت کردند و همین سکوت، مظلومیت تاریخی او را رقم زد؛ سکوتی که عرصه‌ساز تداوم تهمت از سوی گروهک منافقین در زمستان ۵۹ شد.

محبوبی یادآور شد: شهید بهشتی در جواب به این شبهات دو موضع صریح داشت. نخست آنکه خبرداد: «هرچه از من هست، اگر چیزی دارید، با مراعات امانت انتشار کنید؛ هیچ ابایی ندارم.» اما با وجود این شفافیت، اسناد مرتبط با او تا دهه‌ها انتشار نشد. تنها در سال ۱۳۸۷ می بود که مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های سیاسی برای نخستین‌بار مجموعه‌ای از اسناد ارتباطات شهید بهشتی با آمریکایی‌ها را انتشار کرد.

در قسمت دوم سخنان خود، محبوبی به دیدگاه‌های فکری شهید بهشتی درمورد‌ی آمریکا اشاره کرد و او گفت: شهید بهشتی در سخنرانی معروف خود با گفتن «خط امام و خط سازش» در نوزدهم بهمن ۱۳۵۸، دو جریان سیاسی را از یکدیگر تفکیک کرد؛ «خط امام» که پیرو امام خمینی و رویکرد ضداستکباری او می بود، و «خط سازش» که گرایش به مصالحه با قوت‌های خارجی از جمله آمریکا داشت.

به حرف های‌ی محبوبی، شهید بهشتی در همان سخنرانی سه نوع برداشت از مبارزه را برشمرد: مبارزه‌ی آرام و سیاسیِ مصلحت‌جویانه (خط سازش)، مبارزه‌ی مسلحانه، و مبارزه‌ی فرهنگی ـ فکری که امام خمینی(ره) آن را مسیر اصیل بیدارسازی مردم می‌دانستند. او ضمن رد دو مسیر نخست، خط سوم را راه حقیقی انقلاب معارفه کرد.

محبوبی در آخر خاطرنشان کرد: از دیدگاه شهید بهشتی، راهبرد کلان انقلاب اسلامی مبارزه‌ی هم‌زمان با استبداد داخلی و استعمار خارجی است. این اندیشه بر نفی هرگونه سازش با شاه و آمریکا پافشاری داشت و «استقلال‌طلبی و صلابت در برابر سلطه» را شاخص مهم خط امام می‌دانست؛ خطی که خود او تا واپسین روزهای حیاتش بر آن محکم ماند.

در انتهای مراسم، از این کتاب رونمایی شد. 

انتهای مطلب/