کوچک‌شدن طبقه متوسط؛ با اهمیت ترین تحول اجتماعی سال ۱۴۰۲/ جامعه ایران دیگر یک جامعه سنتی نیست_خبررسان

به گزارش خبررسان، از منظر جامعه‌شناختی، تغییرات اجتماعی در شرایط جاری شکل شتابنده‌ای به خود گرفته‌اند و جامعه ایرانی به شدت در حال تحول است. این تغییرات امکان پذیر گذرا بوده و تاثییر قابل توجهی بر حالت جامعه نداشته باشند، یا این که پایدار باشند و به اشکال گوناگون زیست اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهند.

امان‌الله قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس و صدمه‌شناس اجتماعی، به برسی جامعه ایران در سالی که گذشت می‌پردازد و می‌گوید: «تحول اجتماعی مدام یک اتفاق مثبت در بطن جامعه است. اما باید این قضیه را هم در نظر گرفت که قرار نیست همه افراد جامعه از این تغییرات راضی باشند. جامعه امروز ما قسمت عمده‌ای از نارضایتی خود را در قالب عکس العمل‌های گوناگون یا ابراز یک حرکت جمعی ابراز می‌کند. به‌گفتن نمونه می‌توان به شراکت حداقلی مردم (نسبت به سال‌های قبل) در انتخابات تازه اشاره کرد؛ که نشان‌دهنده یک حرکت جمعی در راستای القای نارضایتی از وضع حاضر است.»

کوچک‌شدن طبقه متوسط؛ با اهمیت ترین تحول اجتماعی سال ۱۴۰۲/ جامعه ایران دیگر یک جامعه سنتی نیست

متن کامل این او مباحثه را در ادامه می‌خوانید:

اگر بخواهید به با اهمیت ترین تحول اجتماعی در سال ۱۴۰۲ اشاره کنید، آن تحول از نگاه شما چیست؟

«کوچک‌شدن طبقه‌ متوسط» تحول زیاد مهمی است که ما در سال ۱۴۰۲ بیشتر از پیش با آن روبه رو بودیم. به قول لوید وارنر، جامعه‌شناس امریکایی، «طبقه‌ متوسط نیروی محرکه‌ در جامعه است»؛ نیرویی که جنبش‌انگیز است، انگیزه می‌دهد و جامعه را به تحرک وامی‌دارد. این طبقه، سپر مقاومتی طبقات پایین در روبه رو طبقات بالاست و ضعیف‌شدن آن به‌مثابه یک زنگ خطر است.

تضعیف طبقه متوسط به طور کلی چه تأثیری بر حالت جامعه دارد؟

با لاغرتر شدن طبقه متوسط در جامعه، نیرویی که پتانسیل پایداری و قوام دولت و حاکمیت را دارد، رو به زوال می‌رود و امکان پذیر ارامش اجتماعی جامعه را تهدید کند.

چرا از این اتفاق به‌گفتن یک تهدید یاد می‌کنید؟

همانطور که گفتم، طبقه متوسط نیروی جنبنده و محرک جامعه محسوب می‌شود و هنگامی این طبقه فرو می‌ریزد، به علت آگاهی‌ها و اطلاعاتی که دارد، طبقات زیرین را به حرکت درمی‌آورد و می‌تواند آنها را علیه طبقات بالا، حاکمیت و دولت برانگیزاند. طی این ریزش، طبقه متوسط به طبقه پایین آگاهی می‌دهد که طبقات بالا برای شما ارزشی قائل نیستند. در واقع افولِ طبقه‌ متوسط است که طبقات پایین جامعه را به جنبش درمی‌آورد و آنها را به این قضیه که حق‌شان در حال تضییع است، آگاه می‌کند. به جستوجو این اتفاق، قطعاً عرصه ابراز نارضایتی اجتماعی در جامعه افزایش می‌یابد و این خطرناک است.

چه عواملی در تضعیف طبقه‌ متوسط دخیل می باشند؟

ناآگاهی، رانت، رشوه، خلف وعده، روابط‌مداری و ناشایسته‌سالاری‌ در جامعه ما زیاد است و این بر فردی پوشیده نیست. اقتصاد بیمار است و گرانی و تورم بیداد می‌کند. مجموعه این عوامل طبقه متوسط را تحت سختی قرار خواهند داد و تبدیل تخریب آن خواهد شد.

اگر بخواهیم در عرصه آموزش نیز به بازدید تغییرات بپردازیم، می‌توان او گفت «اخراج اساتید» از پررنگ‌ترین رخدادهای سال ۱۴۰۲ شمار می‌آید. نظر شما در این‌باره چیست؟

بدترین اتفاقی که امسال رقم خورد، همین می بود. حرمت دانشگاه به استاد است. اخراج اساتید برجسته دانشگاهی، بی‌احترامی به صحن دانشگاه و دانشجویان آن است؛ چون اساتید و فارغ‌التحصیلان می باشند که رتبه‌ علمی یک دانشگاه را تعیین می‌کنند. قضیه فرد دیگر که در این عرصه قابل‌دقت است، کاشت نهال بی‌اعتمادی در بین دانشجویان است.

این بی‌اعتمادی چطور در بین دانشجویان شکل می‌گیرد و چه پیامدی دارد؟

دانشجو از اخراج یک استاد اینطور برداشت می‌کند که حاکمیت تابِ شنیدن نظر ناموافق را ندارد و تلاش دارد فقطً افرادی را که موردتأیید خود می باشند، در رأس بنشاند. اساتید باسابقه را به دلایل گوناگون، اعم از خط فکری آنها، از تدریس منع می‌کند و ترجیح می‌دهد فردی را جانشین کند که خودش می‌خواهد. این اتفاق علاوه بر این که دانشجویان را نسبت‌به حاکمیت بی‌مطمعن می‌کند، جهت می‌شود دانشجو به استادِ تازه بدبین شود و حتی با بی‌احترامی با او حرکت کند.

طی سالی که گذشت، چه مقدار ناظر تغییرات در جامعه زنان سرزمین بودیم؟

زنِ امروز متفاوت‌تر از نسل قبل در پی حق‌طلبی و گفتن مطالبات خویش است، او دیگر سکوت نمی‌کند و به‌عناوین گوناگون در حال مبارزه است. زن به‌گفتن عضوی از جامعه به جستوجو این است که جایگاهش بیشتر از پیش محترم شمارده شود، مطالباتش شنیده شود و فرصتی برای ابراز وجود داشته باشد. امروزه تغییرات فردی و اجتماعی در جامعه زنان علتشده قشر خاکستری و زنانی که محجبه می باشند نیز تحت‌تأثیر قرار بگیرند و در راستای اصلاح وضع حاضر یک قدم جلوتر همراه شوند.

سال ۱۴۰۱ و جریان اعتراضات، روزهای سختی را برای همه رقم زد؛ زنان و مردانی که این دوران را از سر گذراندند، سنگ و چوب که نیستند، حس دارند، سخن دارند، اعتراض دارند. ما تا این مدت هم ناظر اعتراضاتی از سوی زنان محجبه و غیرمحجبه هستیم. این اعتراض‌ها عکس‌العملی در روبه رو عمل‌هایی است که در قالب فشارهای اجتماعی بر آنها داخل شده است.

این تغییرات را مثبت می‌بینید؟

یقیناً. تغییرات همیشه مثبت و به سود جامعه است. از منظر جامعه‌شناختی، جامعه یک لحظه هم بدون تحول نمی‌ماند. باید دقت داشت جامعه ایران دیگر یک جامعه سنتی نیست؛ جامعه‌ای که امروز چهارده الی پانزده میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاه دارد، یک جامعه خردگراست. ۶۳ درصد از جمعیت دانشجویان سرزمین را زنان‌ راه اندازی خواهند داد و این مشخص می کند زنان جامعه ما دیگر بی‌سواد و دنباله‌روی نسل قدیم نیستند، آنها تحصیل کرده‌اند و به حقوق خود آگاه می باشند. اگر اعتراضی از آنها سر می‌زند، برای این است که می‌دانند و می‌بینند حقی از آنها دارد ضایع می‌شود. شک نکنید که در این راه پیروز خواهد شد و این یک اتفاق قطعی است، دیر و سریع دارد اما سوخت و سوز ندارد. این هم یک تحول اجتماعی است، احتمالا سال‌ها به طول بینجامد، اما یک روز به بار می‌نشیند. فراموش نکنید که در جوامع گسترش‌یافته، شتاب تغییرات سریع تر و در جوامع عقب‌مانده این شتاب کندتر است.

منبع :


خبر آنلاین