کشف ترجمه ای منحصر به فرد از قرآن بعد از چند قرن_خبررسان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبررسان از تنسیم، دومین چاپ از کتاب “قرآن قدس: ترجمه‌ای کهن از قرآن” با تصحیح دکتر علی رواقی، استاد نام‌آشنای زبان و ادبیات فارسی، به تلاش بنیاد موقوفات دکتر افشار انتشار شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.

قرآن قدس یکی از قدیمی‌ترین ترجمه‌های به یادگار مانده از قرآن کریم است که تنها نسخه دست‌نویس آن در آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. این ترجمه که به تلاش مترجمی ناشناس صورت گرفته، گنجینه‌ای از واژگان را در خود دارد که به حرف های پروفسور ژیلبر لازار، ایران‌شناس بزرگ و نامور فرانسوی، آن را پرتوی تازه بر چگونگی شکل‌گیری زبان فارسی توصیف کرد.

رواقی در مقدمه این تاثییر درمورد قیمت و اهمیت این ترجمه می‌نویسد: متن‌هایی که از قبل‌های دور در حوزۀ جنوب شرقی خراسان، حوزۀ سیستان تألیف شده و به دست ما رسیده است، از شمار انگشتان دو دست فراتر نمی‌رود. بر پایه دانش گونه و گویش‌شناسی و متن‌شناسی می‌توان ویژگی‌های زبانی برخی از حوزه‌های گوناگون جغرافیایی سیستان قدیم را از همین کتاب‌های نه‌چندان پرشمار دریافت و از همگونی‌ها و ناهمگونی‌های واژگانی و ساختاری و آوایی زیاد این متن‌ها آگاه شد. از بین این ترجمه‌ها، قرآن قدس که در یکی از حوزۀ جغرافیایی سیستان قدیم نوشته شده است، از داشته‌های واژگانی و ویژگی‌های ساختاری و آوایی بیشتری از زبان پهلوی، در سنجش با متون قرآنی دیگر برخوردار است که حتی در هیچ‌کدام از متن‌های فرد دیگر که در این حوزه تألیف شده‌اند، نمی‌توان مجموعه‌ای از این ویژگی‌های زبانی را دید؛ از این‌رو ترجمۀ قرآن قدس بیشتر از دیگر کتاب‌های شناختۀ این حوزۀ جغرافیایی به جهت گستردگی به‌کارگیری واژگان و ساختارها و ویژگی‌های آوایی زبان پهلوی، توانسته است نگاه و نظر پژوهشگران و دانشمندان متن‌شناس را به سوی خود بکشاند.

این ترجمه در اواخر دهه ۵۰، در گنجینه آستان قدس رضوی توسط رواقی جوان دست‌یاب شد؛ گوهری که سده‌های متمادی از دست غارتگران در کنجی مصون مانده است. رواقی در مقدمه این تصحیح اشاره‌ای می‌کند به زرتشتیان و موبدانی که بعد از دعوا اعراب به ایران، ناچار به ترک وطن شدند و در این بین، بودند افرادی که آیین تازه را پذیرفتند به این امید که از خشم صاحب‌منصبان و اهالی قوت در امان باشند و روزگار عافیت را بچشند، اما چرخ روزگار نیز با آنها خوب تا نکرد. او این ترجمه و دیگر ترجمه‌های به یادگار مانده از سده‌های نخستین به زبان فارسی را حاصل دغدغه افرادی می‌داند که برای نگه داری فرهنگ و آرمان‌های خود قلم را متبرک کردند.

فارسی‌زبانان از همان سده‌های نخستین به ترجمه کلام الهی همت گماشتند. برخی بر این باورند که اولین ترجمه از سوی سلمان فارسی در نامه‌ای که رسول خدا(ص) به خسرو پرویز فرستادتد، انجام شده است؛ هرچند در این نقل اختلافاتی وجود دارد. اما به طور یقین از آنچه به دست ما رسیده است، می‌توان او گفت که اولین برگردان از قرآن کریم به زبان فارسی، ترجمه تفسیر طبری است که به تلاش گروهی از علمای ماوراء‌النهر انجام شده است.

این ترجمه در قرن چهارم صورت گرفته، اما نمی‌توان به طور یقین او گفت ایرانیانی که تازه به آیین تازه ایمان آوردند، تا آن زمان به ترجمه‌ای دسترسی نداشته باشند‌. ترجمه قرآن قدس، ترجمه طبری، ترجمه سورآبادی، تاج‌التراجم و دیگر عناوینی که از گذشتگان به یادگار مانده، میراثی است که بیانگر دلدادگی ایرانیان به اسلام و کلام خدا و دغدغه آنها برای نگه داری زبان نیاکانشان بوده است.

انتهای مطلب/