صدرالدین عینی؛ شناسنامه فرهنگی تاجیکان_خبررسان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبررسان از تنسیم، صدرالدین عینی یکی از چهره‌های ماندگار ادبی- فرهنگی تاریخ آسیای مرکزی و حتی جهان است. خبر از زندگی، آثار و نقشش در نگه داری هویت تاجیکستان بر هر کس که دل در گروِ زبان فارسی دارد، فکر است؛ چرا که این آثار دریچه‌ای است بر روی تاریخ و فرهنگ منطقه‌ای که در ادوار گوناگون روابط فرهنگی و سیاسی تنگاتنگی داشته است.

از نظر دیگر، به علت اهمیت نقش عینی، این آثار مخاطب را با کوششهای فارسی‌زبانان برای نگه داری هویت منطقه زیر سلطه حاکمیت شوروی نیز در آشنا می‌کند. آن دسته از آثار عینی که جامعه فرارود در یک صد سال قبل را به عکس می‌کشند، راهگشای شناخت ایرانیان از عادات و سنن مشترکشان با همزبانان آسیای مرکزی و نیز آشنایی با گویش تاجیکی- فارسی است.

عینی را می‌توان شناسنامه فرهنگی تاجیکان در آخر قرن نوزدهم و اغاز قرن بیستم معارفه کرد؛ نویسنده و متفکری که آثارش روشنگر تعداد بسیاری از مسائل تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زمان خویش است. این آثار بی‌شک برگرفته از فکر خلاق او، متأثر از ادبیات غنی کلاسیک فارسی، روسی و اروپایی و نماینگر حب و بغض مؤلف به دو حکومت بلشویکی روسیه و امارت بخاراست.

عینی در سال ۱۲۵۷ خورشیدی در روستایی نزدیکی بخارا زاده شد. او در دوران حکومت امیرعالم‌خان در اغاز انقلاب بلشویکی در روسیه به جهت فعالیت‌های فرهنگی‌اش که به کام حاکمان خوش نمی‌آمد، مدتی زندانی شد و در زندان ۷۵ تازیانه خورد. از با اهمیت ترین آثار او که از سرآمدان ادبیات شوروی تاجیک است، می‌توان به مرگ سودخور، یادداشت‌ها و نمونه ادبیات تاجیک اشاره کرد. او در سال ۱۳۳۰ به گفتن نختسین رئیس فرهنگستان علوم تاجیکستان برگزیده شد و سرانجام در ۲۴ تیرماه سال ۱۳۳۳ در شهر دوشنبه درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

ایرانیان و تاجیکان را می‌توان هم‌زبانان جدا افتاده وطن فارسی معارفه کرد. خبر عموم ایرانی‌ها- با وجود سنت، فرهنگ و زبان مشترک- از تاجیکستان به علت مرزبندی‌های جغرافیایی و بُعد مسافت، هم چنان اندک و ناچیز است. با دقت به این کار و با در نظر گرفتن نقش پراهمیت عینی، در سال‌های قبل کوششهایی در جهت معارفه او به ایرانی‌ها و فارسی‌زبانان صورت گرفته است که از با اهمیت ترین این آثار می‌توان به «یادداشت‌های صدرالدین عینی» و «نامه‌های ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی» به تلاش محسن فرح بر اشاره کرد.

در ادامه این آثار می‌توان از کتاب فرد دیگر با گفتن «اخگر انقلاب» یاد کرد؛ اثری که با مقصد معارفه مختصر و سودمند گزیده‌ای از بهترین آثار عینی به تلاش آراش ایرانپور انتشار شده است. گفتن تاثییر نیز برگرفته از سروده‌های عینی است:

از اخگر انقلاب ما سوخت
دنیای ستمگران چو خاشاک
افسوس مخور که سوخت عالم
در گویی که خس کم و جهان پاک

کتاب «اخگر انقلاب» مثالهایی از سروده‌ها و مقالات عینی است که در روزنامه‌ها و مجلات گوناگون از سال ۱۹۱۹ تا ۱۹۴۸ میلادی در شوروی اسبق چاپ شده می بود. در مقدمه کتاب آمده است: مجموعه حاضر یک مقصد اساسی دارد: نمایش دادن اشتراکات فعالانه صدرالدین عینی در ساختمان تاجیکستان، در زنده کردن زبان ساده ما، در به وجود آوردن ادبیات و مدنیت نوی انقلابی بما، نشان دادن تلاش‌های عینی در بیداری و خودشناسی ملت تاجیک و در قضیه‌های دیگر.

مجموعه از دو قسم عبارت بوده، در قسمت نخست نمونه اشعار انقلابی وی آورده شده است. قسمت دوم کتاب عبارت از نمونه مقاله و اچرک‌های نویسنده است که هر سخن و سطرش سرشار از صداقت و حس بلند وفاداری نسبت به خلق و دولت شوروی است.

«انقلاب سرخ» از جمله سروده‌های عینی در این تاثییر است که در نظیره «انقلاب سرخ» ابوالقاسم لاهوتی در سال ۱۹۲۲ سروده شده است:

در آتش ستم جگرم شد کباب سرخ
از خون مستبد قدحی ده شراب سرخ
از انقلاب سرخ رسید این خطاب سرخ!
کای ظلم‌دیدگان، سرِ شاه و حساب سرخ! …

کتاب «اخگر انقلاب» در ۲۰۰ نسخه از سوی انتشارات نگارستان اندیشه انتشار شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

انتهای مطلب/