رکورد زنی وصول مالیات بر ارث با ثبت ۳۱ همت در یک سال_خبررسان

به گزارش تجارت نیوز، انتقال دارایی‌ها بعد از فوت اشخاص، اتفاق‌ای اجتناب‌ناپذیر و اثرگذار است که نقطه تلاقی سه حوزه مهم، یعنی نظم حقوقی، مناسبات خانوادگی و سازوکارهای مالی سرزمین محسوب می‌شود. هرچند این فرآیند واجد ابعاد شخصی و خانوادگی است، اما آثار اقتصادی و مالی آن در سطح کلان از منظر شفافیت مالی، عدل اقتصادی و انتظام‌بخشی به الگوهای تملک دارایی حائز اهمیتی فراتر از شئون فردی است.

در همین جهت مالیات بر ارث به‌گفتن یکی از ارکان دیرپای نظام مالیاتی، فقطً ابزاری برای تحصیل درآمد عمومی نیست، بلکه به‌مثابه ابزاری حاکمیتی برای مستندسازی انتقال مالکیت، شفاف‌سازی حالت دارایی‌های منتقله و تشکیل انضباط مالی در چرخه گردش ثروت عمل می‌کند. ربط منسجم بین فرآیند انحصار وراثت و نظام مالیاتی سرزمین بستری رسمی برای مدیریت انتقال دارایی‌ها تشکیل می‌نماید که ضمانت‌کننده شفافیت و سلامت کارکرد اقتصادی است.

امروزه گسترش زیرساخت‌های فناورانه و استقرار سامانه‌های الکترونیکی در مدیریت مالیات بر ارث، زمان‌های تازه‌ای در جهت ترقی کیفیت سیاست‌گذاری، تسهیل فرآیندهای اجرایی و افزایش هم‌افزایی نهادی فراهم ساخته است. یکپارچگی داده‌ها، ربط سیستمی بین سازمان‌های مرتبط و استانداردسازی گردش اطلاعات، نه تنها کارایی وصول این پایه مالیاتی را افزایش داده، بلکه عرصه تحقق شفافیت زیاد تر، افت رفتارهای زمان‌طلبانه و ترقی حکمرانی مالی را نیز مهیا کرده است.

سلسله‌مراتب وراث در نظام مالیاتی

مطابق ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، تقسیم‌بندی وراث بر پایه مقدار قرابت با متوفی انجام می‌شود و این تقسیم‌بندی مبنای تعیین معافیت‌ها و نرخ‌های مالیاتی قرار می‌گیرد. بر پایه این طبقه‌بندی، پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوه‌ها در گروه نخست جای می‌گیرند؛ اجداد، برادران، خواهران و فرزندان آن‌ها در گروه دوم قرار دارند و عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها ذیل گروه سوم محسوب خواهد شد. این ساختار طبقه‌بندی، علاوه بر تعیین دقیق سهم هر گروه از معافیت‌ها و نرخ‌های مالیاتی، عرصه‌ساز تحقق اصول عدل مالیاتی و نظم‌بخشی به فرآیند انتقال دارایی‌ها در اقتصاد سرزمین است. به این علت، سیاست‌گذاری و اجرای مقررات مالیات بر ارث مبتنی بر این چارچوب است که به‌گفتن بستری شفاف، نقش مهمی در ارتقاء کارآمدی نظام مالیات‌ستانی و تحقق اهداف عدل توزیعی در حوزه انتقال ثروت ایفا می‌کند.

چارچوب دارایی‌های مشمول، تعیین نرخ‌ها و نحوه وصول مالیات بر ارث

مطابق ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، دارایی‌ها و اموال مشمول مالیات بر ارث و نحوه تعیین نرخ‌ها برای متوفیان با تاریخ فوت یکم شهریور ۱۳۹۵ و سپس از آن  با جزئیات اشکار شده‌اند. بر این مبنا، سپرده‌های بانکی، اوراق شراکت و دیگر اوراق بهادار (به استثنای سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها و این چنین سودهای متعلق به آن‌ها) و نیز سود سهام و سهم‌الشرکه تا زمان ثبت انتقال به نام وراث یا زمان پرداخت و تحویل به ایشان، از جمله دارایی‌های مشمول مالیات بر ارث محسوب می‌گردد. این چنین نقل و انتقال سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها جزء مصادیق مشمول بوده و در فرآیند انتقال به وراث مشمول این مالیات خواهد می بود. علاوه بر این، کلیه حق‌الامتیازها و دیگر اموال و حقوق مالی که در بندهای اشاره‌شده (موارد ۲ و ۵ مندرج در جدول ذیل) گفتن نشده‌اند، از جمله سپرده‌های متوفی نزد بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری غیربانکی فاقد مجوز از بانک مرکزی و نزد بانک‌های خارجی، فارغ از محل جغرافیایی، مشمول مالیات بر ارث خواهند می بود.

این چنین انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی در مالکیت متوفی از جمله مصادیق دارایی‌های مشمول این قانون به شمار می‌آیند. املاک و حق واگذاری محل نیز به گفتن دارایی‌هایی که در زمان انتقال به وراث مشمول مالیات بر ارث می باشند، در این دسته‌بندی جای می‌گیرند. شایان ذکر است که همه اموال و دارایی‌های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از سرزمین قرار دارند نیز مشمول مالیات بر ارث بوده و فرآیند وصول آن‌ها مطابق مقررات قانونی صورت می‌پذیرد.

در کل چارچوب قانونی مقرر در ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم با تعیین دقیق مصادیق دارایی‌های مشمول، شفافیت ملزوم را برای نحوه اعمال و وصول مالیات بر ارث فراهم آورده و کلیه اموال و حقوق مالی متوفی را در هر محل و به هر شکل، در بر می‌گیرد.

فهرست مصادیق مستثنی از مالیات بر ارث

بر پایه مقررات جاری، برخی از اموال و مطالبات صراحتاً از شمول مالیات بر ارث مستثنا شده‌اند. این موارد شامل وجوه بازنشستگی، ماموریت، بعد‌انداز خدمت و مزایای آخر خدمت، این چنین مطالبات مربوط به خسارت، اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی منفعت گیری‌نشده و کلیه بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه، بیمه‌گذاران یا کارفرمایان از جمله انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت، دیه و همانند آن‌ها است که حسب مورد، به طور یکجا یا مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌گردد. این چنین، اموالی که با وقف، نذر یا حبس برای سازمان‌ها و مؤسسات یادشده در ماده (۲) قانون مالیات‌های مستقیم تعلق یافته باشد، مشروط بر قبول آن سازمان‌ها و مؤسسات، از مالیات بر ارث معاف خواهند می بود. این مجموعه شامل وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی، دستگاه‌هایی که بودجه آن‌ها توسط دولت فراهم می‌شود، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارنده مجوز معافیت از جانب حضرت امام خمینی (ره) و یا مقام معظم رهبری می‌باشند. این چنین اثاث‌البیت محل سکونت متوفی نیز به طور کامل از شمول مالیات بر ارث خارج شده است.

علاوه بر موارد فوق، اموالی که جزء ماترک متوفی قرار گرقته و بر پایه قوانین یا احکام خاص، مالکیت آن‌ها سلب و یا بلاعوض به اشخاص نوشته ماده (۲) قانون مالیات‌های مستقیم منتقل شده باشد نیز از مالیات بر ارث معاف است؛ با این توضیح که چنانچه بابت این سلب مالکیت، عوضی پرداخت شده باشد، در این صورت قیمت عوض پرداختی یا قیمت مال سلب مالکیت‌شده، هر کدام که کمتر باشد، مشمول مالیات بر ارث خواهد می بود. این چنین، وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث نمی‌باشند و احراز شهادت برای منفعت‌مندی از این معافیت، منوط به قبول یکی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران یا بنیاد شهید انقلاب اسلامی، حسب مورد، خواهد می بود.

فرآیند قانونی رسیدگی و تعیین مالیات بر ارث

در رسیدگی به اظهارنامه مالیات بر ارث، دیون و واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن متوفی  از قیمت روز فوت ماترک کسر می‌شود؛ به این علت اموال متوفی به بهای روز فوت برسی و عمل های فوق برای آن ها صورت می‌گیرد:

در صورتی که کل قیمت روز اموال و دارایی‌های متوفی در زمان فوت، کمتر یا مساوی دیون محقق، واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن متوفی  باشد، اموال و دارایی‌های متوفی مشمول مالیات نوشته ماده (۱۷) قانون مالیات‌های مستقیم نبوده و گواهی نوشته بند (ج) ماده (۲۶) قانون مالیات‌های مستقیم مبنی بر بلامانع بودن ثبت یا انتقال یا پرداخت یا تحویل اموال متوفی به مراجع ذی‌ربط صادر خواهد شد.

در مواردی که قیمت روز اموال و دارایی‌های متوفی در زمان فوت بیشتر از دیون محقق، واجبات مالی و عبادی باشد، جمع کل دیون و واجبات به ترتیب از قیمت روز اموال و دارایی‌های مشمول مالیات بر ارث (نوشته بندهای ۱ الی ۵ ماده (۱۷) قانون مالیات‌های مستقیم) کسر و نسبت به آن قسمت از اموال و دارایی‌ها که معادل قیمت دیون محقق و واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن متوفی  می‌باشد، گواهی بلامانع بودن ثبت یا انتقال یا پرداخت یا تحویل اموال و دارایی غیرمشمول به مراجع ذی‌ربط صادر می‌شود و مازاد ماترک، حسب مورد، در زمان مقرر، به ماخذ مقرر در ماده (۱۷) قانون مالیات‌های مستقیم، مشمول مالیات خواهد شد.

مالیات بر ارث اموال و دارایی‌های مشمول نیز در زمان تکمیل و ارسال فرم خواست گواهی نوشته ماده (۳۴) قانون مالیات‌های مستقیم توسط وراث، مطابق مقررات، محاسبه می‌شود.

نکات:

1. دیون محقق و واجبات مالی و عبادی و هزینه کفن و دفن متوفی قابل کسر از اموال و دارایی‌های متعلق به متوفی ایرانی که در خارج از سرزمین واقع شده است نخواهد می بود.
2. گواهی نوشته ماده (۳۴) قانون مالیات‌های مستقیم« گواهی پرداخت مالیات بر ارث» ، توسط اداره امور مالیاتی صلاحیت‌دار برای هر یک از اموال و دارایی‌ها به تفکیک و به طور موردی و ظرف یک هفته بعد از پرداخت مالیات متعلق صادر خواهد شد و الزامی به پرداخت مالیات بر ارث کلیه ماترک متوفی به طور یکجا وجود ندارد.
3. در صورتی که بدهی متوفی مستند به مدارک و اسناد مثبته قانونی بوده و اصالت آن مورد قبول اداره امور مالیاتی صلاحیت‌دار قرار گیرد، قابل کسر از ماترک خواهد می بود.

مراجع حل اختلاف در پرونده‌های مالیات بر ارث

بعد از رسیدگی به اظهارنامه مالیات بر ارث، در صورتی که بین اداره امور مالیاتی صلاحیت‌دار و مؤدی در خصوص تعیین قیمت اموال و دارایی‌ها یا بدهی‌های متوفی اختلافی به‌وجود آید، نوشته به‌صورت خارج از نوبت در هیأت‌های حل اختلاف مالیاتی نقل می‌شود و قیمت تعیین‌شده، بر پایه رأی قطعی صادره، ملاک عمل خواهد می بود. در این مرحله، رسیدگی به اختلاف در اداره امور مالیاتی مقدور نیست.

حالت وصول مالیات بر ارث در سال ۱۴۰۳

آمارها مشخص می کند که در سال ۱۴۰۳، مجموع مالیات بر ارث وصولی به رقم قابل دقت ۳۱ هزار و ۱۱۰ میلیارد تومان رسیده، این چنین در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴ نیز ۶۵۱ ملیارد تومان از این محل وصول شده است . این رقم، نمایانگر حجم تراکنش‌ها و قیمت دارایی‌های منتقل شده از طریق ارث در دوره وقتی مذکور است و می‌تواند مبنایی برای تحلیل‌های اقتصادی و سیاست‌گذاری‌های آتی در حوزه مالیات باشد.

در آخر گفتنی است، مالیات بر ارث به گفتن یک ابزار مالیاتی مؤثر در ایران، نقش بسزایی در مستندسازی انتقال مالکیت اموال و افزایش شفافیت مالی ایفا می‌کند. بر پایه قانون مالیات‌های مستقیم، وراث به سه طبقه تقسیم خواهد شد که هر کدام مشمول نرخ‌ها و معافیت‌های خاص خود می باشند. دارایی‌های مشمول مالیات شامل سپرده‌های بانکی، سهام، املاک و دیگر دارایی‌های منقول و غیرمنقول بوده و در روبه رو، برخی دارایی‌ها همانند وجوه بازنشستگی، بیمه‌ها و اموال وقف‌شده از مالیات معاف می‌باشند.

پروسه رسیدگی به مالیات بر ارث با برسی قیمت روز دارایی‌ها و سپس کسر بدهی‌ها و تعهدات اغاز می‌شود. نرخ مالیات بر پایه قیمت خالص ماترک و طبقه‌بندی وراث تعیین می‌شود. قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و بازارهای خارج از بورس توسط سازمان بورس و اوراق بهادار محاسبه می‌گردد، در حالی‌که قیمت دیگر دارایی‌ها توسط اداره امور مالیاتی صلاحیت‌دار که به آخرین اقامتگاه قانونی متوفی مرتبط است، تعیین می‌شود. در مواردی که متوفی مقیم خارج از سرزمین بوده، وراث موظف به مراجعه به اداره کل امور مالیاتی شمیرانات می باشند.

در سال ۱۴۰۳، درآمد حاصل از مالیات بر ارث به مبلغ ۳۱ هزار و ۱۱۰ میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده اهمیت این منبع درآمد در بودجه سرزمین است. به منظور تسهیل فرآیند مالیات‌گیری، سازمان امور مالیاتی سرزمین سامانه الکترونیکی اظهارنامه مالیات بر ارث را راه‌اندازی کرده است.

منبع: تسنیم