چالش‌های فرهنگی نسل دیجیتال ایران و میراث گمشده آنان_خبررسان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبررسان از تنسیم، محمدمهدی سیدناصری، حقوقدان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان، در یادداشتی که برای انتشار کردن در اختیار خبررسان از تنسیم قرار گرفته است، نوشت:

کودکان نسل دیجیتال ایران، فرزندان دهه‌های پایانی هزاره دوم و اغاز هزاره سوم، در دنیایی پیچیده از اطلاعات، رسانه‌های دیجیتال و تغییرات سریع محیطی رشد می‌کنند. آنان نه تنها تحت تأثیر خانواده و مدرسه، بلکه با الگوریتم‌های مخفی شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات موثر و رسانه‌های آنلاین، هویت، آگاهی تاریخی و توانایی فرهنگی خود را شکل خواهند داد. این نسل با یک حقیقت مهم روبه‌روست: حافظه تاریخی و فرهنگی جامعه، در معرض دستکاری، فراموشی انتخابی یا تحریف قرار دارد.

رسانه‌ها و الگوریتم‌ها، با برتری‌دهی به محتوای دلنشین، مختصر و تعاملی، زیاد تر توانایی کودکان از تاریخ، فرهنگ و میراث ملی را محدود می‌کنند. در کنار این تهدید دیجیتال، بحران محیط زیست و افت فضای سبز نیز حق بنیادین کودکان بر توانایی طبیعت و بازی آزاد را تهدید می‌کند. از منظر حقوق کودک، این مسائل با اصول بنیادی مطابقت ندارند: حق کودک بر آموزش، حق بر فرهنگ، حق بر بازی و رشد سالم و حق شراکت در جامعه‌ای آگاهانه. نادیده گرفتن این چالش‌ها می‌تواند نسلی را بسازد که با حافظه تاریخی محدود، هویت فرهنگی ضعیف و خلاقیت افت یافته، با محیط طبیعی و اجتماعی ناسازگار رشد می‌کند.

رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، با منفعت گیری از الگوریتم‌های هوشمند، محتوا را بر پایه علاقه و تعامل کاربران برتری‌بندی می‌کنند. برای کودکان:

انتخاب محتوای تاریخ و فرهنگ محدود می‌شود: مطالبی که جذابیت بصری و کوتاهی دارند، جای روایت‌های عمیق و تاریخی را می‌گیرند.

حافظه جمعی کودک تحریف می‌شود: اطلاعات تاریخی پراکنده یا ناقص اراعه می‌شود و کودکان تصویری محدود یا نادرست از قبل دریافت می‌کنند.

هویت فرهنگی متاثر می‌شود: نبوده است توانایی واقعی و متنوع از تاریخ و فرهنگ، تبدیل هویتی سطحی و مصرفی می‌شود.

توانایی کشورهایی همانند ژاپن و آلمان مشخص می کند که آموزش تاریخ و فرهنگ باید با فضای تعاملی، محتوای متنوع و رسانه‌های کنترل شده همراه باشد تا حافظه تاریخی نسل تازه تحکیم شود.

تهدیدهای فرهنگی و حقوقی این نوشته چیست؟

حق بر آموزش و فرهنگ (کنوانسیون حقوق کودک، ماده ۲۹ و ۳۱): دسترسی محدود یا تحریف‌شده به میراث فرهنگی، این حق را نقض می‌کند.

حق شراکت در جامعه و تصمیم‌گیری آگاهانه (ماده ۱۲): کودکانی که با تاریخ و فرهنگ واقعی آشنا نیستند، نمی توانند شهروندانی آگاه و مسئول باشند.

خطر فراموشی انتخابی جامعه: رسانه‌ها با الگوریتم‌ها، به شکل غیرمستقیم، برخی روایت‌ها را برتری داده و برخی را حذف می‌کنند، که می‌تواند حافظه تاریخی جمعی را تحول دهد.

کودکان نیاز دارند در طبیعت توانایی کنند دویدن، کاوش، بازی‌های خلاقانه و ربط مستقیم با محیط. اما مشکلاتهای زیست‌محیطی، شهرسازی بدون برنامه و آلودگی هوا:

حق بازی آزاد را محدود کرده و رشد جسمی و روانی کودکان را تهدید می‌کند.

ربط مستقیم با محیط و طبیعت، که نقش کلیدی در خلاقیت و استقلال فکری دارد، افت می‌یابد.

تأثیرات طویل مدت آن چیست؟

ضعف توانایی‌های اجتماعی و همکاری: کودکان با افتاستعداد طبیعی، تعامل اجتماعی و حل قضیه در فضای واقعی را کمتر یاد می‌گیرند.

حس مسئولیت‌پذیری نسبت به محیط زیست افت می‌یابد: کودکان بدون توانایی واقعی طبیعت، نمی توانند مواظب محیط زیست خود باشند.

برای محافظت از حقوق کودک، سیاستگذاران باید:

۱.    گسترش محتوای دیجیتال آموزشی و فرهنگی: رسانه‌های تعاملی که تاریخ، فرهنگ و محیط زیست را به طور دلنشین و علمی آموزش دهند.

۲.    نظارت بر الگوریتم‌ها و شبکه‌های اجتماعی: محدود کردن محتوای صدمه‌زننده و تشویق محتواهای تاریخی و فرهنگی اصیل.

۳.    گسترش فضاهای سبز و بازیگاه‌های شهری: تشکیل محیط‌های امن برای توانایی طبیعی و بازی آزاد.

۴.    آموزش سواد رسانه‌ای و زیست‌محیطی: کودکان و والدین باید با تحلیل محتوا و اهمیت طبیعت آشنا شوند.

۵.    ترکیب مدرسه و محیط طبیعی: برنامه‌های آموزشی با فعالیت‌های محیط‌محور، بازدید از میراث فرهنگی و پروژه‌های خلاقانه.

۶.    پژوهش و پایش حرکت کودکان: جمع‌آوری داده‌های دقیق برای برسی اثرات رسانه، الگوریتم‌ها و محیط طبیعی بر رشد کودکان.

نسل دیجیتال ایران، حافظه تاریخی و محیط زیست خود را از دست ندهد، باید: توانایی‌های واقعی تاریخی و فرهنگی داشته باشد. امکان بازی آزاد و کاوش طبیعی برای رشد جسمی، روانی و خلاقانه فراهم شود. با سواد رسانه‌ای، توانایی تحلیل و انتخاب آگاهانه در برابر الگوریتم‌ها و تبلیغات اشکار کند.

نادیده گرفتن این حقوق، نسلی تشکیل می‌کند که حافظه تاریخی محدود، هویت فرهنگی ضعیف و توانایی شراکت اجتماعی افت‌یافته دارد. حفاظت از حقوق کودکان نسل دیجیتال، هم مسئولیت خانواده و مربیان و هم نهادهای سیاستگذار است. تنها از طریق آموزش، مقررات، گسترش محتواهای فرهنگی و محیطی، و تشکیل زمان‌های بازی و خلاقیت می‌توان مطمعن یافت که نسل آینده ایران: هویت فرهنگی قوی، حافظه تاریخی سالم و پیوند عمیق با طبیعت خواهد داشت، و به گفتن نسلی توانمند، خلاق و مسئول در جامعه وجود خواهد یافت.

انتهای مطلب/