کدام کشورها از فرار مغزها سود می‌برند؟

به نقل از خبررسان، هرچه شاخص حمایتاز حقوق مالکیت معنوی بالا باشد، آثار منفی خروج اندوخته انسانی جبران می‌بشود و سرزمین از فرار مغزها در واقع سود می‌برد؛ چون می‌تواند مجددا در آینده از آنها منفعت گیری کند. به عبارت دیگر هر چه نگه داری حقوق مالکیت در سرزمین مبدأ قوی باشد، آزادی انتخاب افراد برای مهاجرت می‌تواند سودمند هم باشد.

باور بر این است که جوامع مهاجر می‌توانند به حل مشکلات در کشورهای خود پشتیبانی کنند، برای نمونه با منفعت‌گیری از ازمایش ها و تخصص جوامع مهاجر می‌توانیم «فرار مغزها» را که پیشرفت را در تعداد بسیاری از کشورهای جهان کند می‌کند، معکوس کنیم. جوامع مهاجر می‌توانند نیروی مفیدی برای کشورهای خود باشند. برخی گزارش‌ها شبکه‌های مهاجران را به‌گفتن یک نیروی اقتصادی تاثیرگذار توصیف می‌کند که می‌تواند با تحکیم مطمعن از طریق پیوندهای خویشاوندی، شدت بخشیدن به جریان اطلاعات و مهم‌تر از همه از طریق برگشت مهاجران آموزش‌دیده‌تر و با توانایی‌تر به کشورهای خود به گسترش ایده‌ها و گسترش اقتصادی پشتیبانی کند.

افزایش جریان خروج مهاجران ماهر از کشورهای در حال گسترش، مجادلات آکادمیکی را درمورد تهدیدها و زمان‌هایی به وجود اورده است که خروج اندوخته انسانی امکان پذیر برای کشورهای مبدأ داشته باشد. از یک طرف، ادبیات کلاسیک گسترش درمورد مهاجرت و فرار مغزها مکانیسم‌هایی را اراعه می‌دهد که از طریق آنها مهاجرت اندوخته انسانی می‌تواند برای رشد زیان اور باشد. از نظر دیگر، شاخه‌های رو به رشدی از مطالعات گسترش استدلال می‌کند که مهاجرت نیروی ماهر نباید به کشورهای مبدأ صدمه رساند و حتی امکان پذیر پتانسیل گسترش را افزایش دهد.

حقوق مالکیت معنوی و مهاجرت نخبگان

آیا روشی وجود دارد که زیان خروج اندوخته انسانی را معکوس کنیم؟ چطور این کار امکان پذیر؟ استروزی و نقوی در مقاله‌ای که سال۲۰۱۲ در مرکز تحقیقات سیاست اقتصادی انتشار شد به این سوال جواب خواهند داد. جواب «آیا… » خوشبختانه بله است و جواب «چطور… »، به شاخص امنیت حقوق مالکیت (IPR) بستگی دارد. آنها نشان خواهند داد که اگرچه مهاجرت به خارج از یک سرزمین در حال گسترش امکان پذیر مستقیما تبدیل مفهوم شناخته‌شده فرار مغزها بشود؛ اما این چنین امکان پذیر علتیک تاثییر رشد و گسترش غیرمستقیم ‌بشود که مقدار آن به سطح حفاظت از حقوق مالکیت معنوی در سرزمین مبدأ بستگی دارد.

این نظریه استدلال می‌کند که در شرایط حفاظت از حقوق مالکیت معنوی بالا، مکانیسم توصیفی، یعنی انتقال دانش و توانایی کسب‌شده مهاجران به سرزمین خود، توانایی‌های کارگران در قسمت نوآوری اقتصادهای در حال گسترش و نوظهور را افزایش می‌دهد. حفاظت از حقوق مالکیت معنوی بازدهی توانایی‌ها را افزایش می‌دهد و کارگران را به قسمت‌های نوآور جذب می‌کند. این به نوبه خود علتافزایش بخشی از جمعیت فعال در قسمت نوآوری می‌بشود که از توانایی‌های به‌دست‌آمده در خارج از سرزمین منفعت گیری می‌کنند. در نتیجه، حفاظت از حقوق مالکیت معنوی، بزرگی منافع بالقوه ناشی از مهاجرت را افزایش می‌دهد و این گمان را زیاد تر می‌کند که دستاوردها بر اثرات منفی فرار مغزها بر نوآوری تسلط کند.این تجزیه و تحلیل برای اولین‌بار رابطه بین مهاجرت و حفاظت از حقوق مالکیت معنوی را در گسترش توانایی‌ها و نوآوری در سرزمین مبدأ مشخص می کند.

نتایج نظری پیش‌بینی می‌کند که ظرفیت‌سازی از طریق چارچوب‌های نهادی مطلوب همانند سیستم قوی IPR، گامی حیاتی برای کشورهای در حال گسترش برای منفعت‌گیری از مزایای مهاجرت نخبگان است.برای آزمایش پیش‌بینی‌ها، یک تحقیق تجربی بر پایه مثالای از ۳۵کشور نوظهور و در حال گسترش با داده‌های بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۶ انجام شده است. آنها نوآوری را از طریق تعداد ثبت اختراعات گرفته‌شده از WIPO (سازمان جهانی حقوق مالکیت معنوی) اندازه‌گیری می‌کنند. اختراعات مقیم تعداد اختراعاتی است که در هر سرزمین توسط اداره ملی ثبت اختراعات محلی به ساکنان آن اعطا می‌بشود. شاخص حفاظت از مالکیت معنوی در محدوده حداقل ۱.۰۸ تا حداکثر ۴.۵۴ متغیر است. برای نمونه در سال۲۰۰۶ دو سرزمین با کمترین درجه پشتیبانی، بنگلادش و ایران (با شاخص کمتر از ۲) بودند؛ درحالی‌که در همان سال مجارستان و بلغارستان دو سرزمین با بیشترین درجه پشتیبانی (با شاخص بالاتر از ۴.۵) بودند. در همان سال، چین دارای شاخص ۴.۰۸ و هند ۳.۷۶ می بود.

یافته‌های تجربی مشخص می کند که اقتصادهای در حال گسترش که با شاخص IPR زیاد تر از ۳.۶ اشکار خواهد شد، می‌توانند از اثرات سودمند مهاجرت بر نوآوری منفعت گیری کنند. بر مبنای محاسبات صورت‌گرفته از سال۲۰۰۶، افزایش ۱۰درصدی تعداد مهاجران در چین تبدیل افزایش ۱.۳درصدی تعداد ثبت اختراع می‌بشود. همین افزایش در ایران تبدیل افت ۴.۶درصدی تعداد ثبت اختراع است.این نتایج نقش مشترک نهادها و مهاجرت را در ترقی نوآوری و گسترش اقتصادی آشکار می‌کند. ابزارهای سیاسی همانند حفاظت از حقوق مالکیت معنوی را می‌توان برای تشکیل یک بازی برد-برد به‌کار برد. به‌طور خلاصه، فرار مغزها با نهادهای مناسب می‌تواند به دستاوردهای اقتصادی تبدیل بشود.

منبع :


دنیای اقتصاد