تورم انتظاری، بازیگر مهم تعیین نرخ منفعت – تجارت نیوز_خبررسان

به گزارش تجارت نیوز، اگرچه به باور اقتصاددانان تورم طویل مدت در اقتصاد ایران ناشی از سلطه مالی دولت بر اقتصاد است که دهه ها به طول انجامیده و هم چنان ادامه دارد اما نمی توان از تاثییر نرخ سود بر تورم چشم پوشی کرد و از این رو می توان رابطه متقابلی را برای نرخ سود و تورم در نظر گرفت.

یقیناً اقتصاددانانی چون تیمور رحمانی استاد اقتصاد دانشگاه تهران نظر دارند که همین نرخ سود پول در نظام اقتصادی نیز ناشی از میل دولت ها به خرج کردن حتی فراتر از منبع های درآمدی دولت ها است که جهت می شود تا نرخ منفعت با دقت به محدودیت های منبع های مالی رو به افزایش باشد.

در این چنین دیدگاهی اگر سلطه مالی عام دولت متوسط نرخ تورم ۲۰ درصد را شکل دهد، سیاستگذار پولی نمی تواند نرخ تورم را حول ۱۰ درصد تثبیت کند و اگر سلطه مالی عام دولت متوسط نرخ تورم ۱۰ درصد را شکل دهد، سیاستگذاری پولی نمی تواند نرخ تورم را حول ۵ درصد تثبیت کند.

بر پایه برسی هایی که بانک مرکزی در سال های تازه در حوزه نرخ سود داشته، چند علت را برای ابراز نرخ سود بالا شناسایی کرده که تورم انتظاری با اهمیت ترین آن است.

تورم انتظاری چیست و چرا مهم است؟

انتظارات تورمی همان انتظاری است که مردم از نرخ تورم در آینده دارند و همین چشم انداز بر آینده رفتارهای اقتصادی آنان اثرگذار است؛ به همین علت کارشناسان اقتصادی بر این باورند تورم انتظاری نقش مهم را در تعیین نرخ منفعت اسمی، ایفا می کند؛ یقیناً، این بدان معنی نیست که در مختصر زمان عوامل دیگر نمی توانند جهت تحول قابل توجهی در نرخ منفعت حقیقی در اقتصاد شوند.

در توضیح این اتفاق باید او گفت که افزایش نرخ تورم انتظاری جهت افزایش نرخ منفعت اسمی می شود چون با افزایش نرخ تورم انتظاری و انتظار افت قوت خرید، صاحبان منبع های مالی خواهان افزودن نرخ تورم انتظاری به نرخ منفعت حقیقی موردنظر می باشند تا آنان را در روبه رو افت قوت خرید محفاظت کند.

چرا نرخ تورم انتظاری دچار افزایش می شود؟

علت مهم افزایش نرخ تورم انتظاری و آن هم تورم انتظاری طویل مدت، تداوم تورم های بالا برای مدتی قابل دقت است چون هنگامی که یک تکانه تورمی رخ می دهد و به شدت ناپدید می شود، عاملان اقتصادی را به این نتیجه نمی رساند که قرار است نرخ تورم برای مدتی قابل دقت بالا باقی بماند اما هنگامی که برای چندین سال نرخ تورم بالا باقی می ماند، فعالان اقتصادی یاد می گیرند و این چنین برداشت می کنند که مانع ها ماندگار بر سر راه افت تورم وجود دارد و قرار نیست نرخ تورم به شدت تحول مسیر دهد و همین نوشته جهت افزایش نرخ تورم انتظاری یا انتظار تداوم تورم بالا نزد فعالان اقتصادی می شود.

ناظر مثالی این نوشته، شرایط جاری اقتصاد ایران است؛ افزایش نرخ تورم و تداوم آن از سال ۱۳۹۷ تا بحال جهت افزایش نرخ تورم انتظاری شده و به تبع آن افزایش نرخ منفعت اسمی در اقتصاد را به جستوجو داشته است؛ گویی صاحب منبع های مالی به این جمع بندی رسیده است که چون قرار نیست نرخ تورم چندان کاسته شود و قرار نیست نیروی افت قوت خرید منبع های مالی واگذارشده متوقف شود، بعد باید نرخ سود اسمی افزوده شود و افت قوت خرید را تا حدی جبران کند.

برای فهمیدن بهتر این نوشته بهتر است بازار اوراق بدهی دولت که از آبان ۱۳۹۴ به اقتصاد ایران راه یافت، مورد تحلیل قرار گیرد چون نرخ بازدهی این اوراق یکی از دقیقترین نرخ سودهای بدون ریسک حاضر است؛ از این رو پژوهشکده پولی و بانکی در گزارشی به بازدید نرخ سود در بازار بدهی پرداخته است که نشان می دهد بین نرخ سود و تورم انتظاری رابطه معناداری وجود دارد.

این نمودار نشان می دهد که افزایش نرخ تورم و تداوم آن در سطوح بالاتر نسبت به قبل و حتی مقاومت آن در روبه رو افت در سال ۱۴۰۳ دلالت بر آن دارد که نرخ تورم انتظاری عاملان اقتصادی در سطحی بالاتر از قبل قرار گرفته و همین نوشته جهت سختی برای افزایش تدریجی نرخ سود به طور بنیادی شده است.

یقیناً نباید فراموش کرد که در هر دوره وقتی همزمان چند عامل بر نرخ سود اثرگذار می باشند و فقط نرخ تورم علت تغییرات نیست.

تاثییر برجام بر افت نرخ سود و تورم انتظاری

از این نمودار می توان این نتیجه را هم گرفت که تا آخر سال ۱۳۹۶ نرخ تورم نقطه به نقطه نسبتاً باثبات و به طور ملایم نزولی بوده است، اما دیگر عوامل و از جمله بحران بانکی و مشکل دارایی های سمّی در ترازنامه بانکها جهت بالا بودن همه نرخ سودها بوده است و با این که نرخ سود بالا بوده، افت اندکی را هم توانایی کرده است.

این چنین از وقتی که نرخ تورم در سال ۱۳۹۷ جهش می کند (سال خروج آمریکا از برجام) روال نزولی نرخ سود متوقف می شود و مجدداً در جهت افزایش تحول می کند.

در سال ۱۳۹۸ با فروکش کردن تورم شدید سال ۱۳۹۷ و به اختصاصی در اواخر سال ۱۳۹۸ رشد قابل دقت خالص داراییهای خارجی ناشی از واگذاری منبع های صندوق گسترش و وفور ذخایر، نرخ سود اغاز به افت شدید می کند.

در سال ۱۳۹۹ که جهش تورمی بعدی اغاز می شود، اگرچه متاثر از وفور ذخایر ابتدا نرخ منفعت پایین بوده است، کم کم با افت وفور ذخایر متاثر از رشد شدید نقدینگی و نیاز به ذخایر، نرخ سود اغاز به افزایش می کند. درعین حال، فروش گسترده اوراق توسط دولت نیز در افزایش نرخ سود موثر بوده است.

پژوهشکده پولی و بانکی در این گزارش اصرار دارد، از آنجا که بعد از سال ۱۳۹۹ نرخ تورم نقطه به نقطه دچار نزول و صعودهای مکرر شده، اما متوسط نرخ تورم بالا باقی مانده است، جهت افزایش نرخ تورم انتظاری عاملان اقتصادی شده و همین نوشته تاثییر خود را بر نرخ منفعت به جا گذاشته است به طوری که در حقیقت اولا نرخ سود اسمی تحول سطح داده و ثانیاً روال صعودی بارزی را به نمایش گذاشته است که انعکاس افزایش نرخ تورم انتظاری است.

در ادامه این مسیر و در سال ۱۴۰۲ با وجود آنکه نرخ تورم تا حدی تنزل کرده است، مقاومت آن در روبه رو افت، نشانه ای از بالا بودن نرخ تورم انتظاری برداشت می شود و همین عامل مانع از افت نرخ سود اسمی شده است؛ ضمن آنکه تشدید سیاست کنترل ترازنامه، تشدید نیاز مالی دولت، و تشدید تکالیف نیز در بالا نگهداشتن نرخ منفعت اسمی باوجود افت مختصر نرخ تورم، نقش موثر داشته اند.

جمع بندی

یکی از عوامل مهم بالا بودن نرخ سود اسمی در اقتصاد ایران در شرایط جاری، بالا بودن نرخ تورم انتظاری است و این بدان معنی است که تلاش برای افت نرخ سود به اختصاصی به شکل دستوری دارای ریسک بالایی در شرایط جاری است و باید مجموعه اقداماتی از جمله در از بین بردن عدم مطمعن و محدودیت های بیرونی و افت سلطه مالی بتواند به افت نرخ تورم انتظاری و به تبع آن نرخ منفعت اسمی پشتیبانی کند.

این بدان معنی نیست که از بین بردن آن عدم مطمعن‌ها به طور خودکار به افت تورم انتظاری میانجامد، بلکه از طریق افت نیاز مالی دولت و امکانپذیری واردات برای کنترل تورم این پیامد را به جستوجو دارد.

منبع: ایرنا